عمده ترین نقش کلسیم در بدن کمک به حفظ ساختار محکم استخوان و دندان است. این ماده معدنی همچنین نقش حمایتی برای عضلات، اعصاب و قلب دارد. اما مقادیر بیش از حد کلسیم می تواند منجر به ایجاد مشکلاتی اساسی شود.
در این مقاله به توضیح علائم، علل، مشکلات و نحوه تشخیص هیپرکلسمی پرداخته شده است.
هیپرکلسمی چیست؟
سطح کلسیم خون عمدتا از طریق غدد پاراتیروئید کنترل می شود. این چهار غده کوچک که در پشت غده تیروئید واقع شده اند در تنظیم میزان کلسیم خون موثرند. زمانی که بدن به کلسیم نیاز داشته باشد، غدد پارتیروئید با ترشح هورمون و فرستادن سیگنال به بافت های زیر موجب افزایش سطح سرمی کلسیم می شوند:
- ارسال سیگنال به بافت استخوان جهت آزاد کردن کلسیم به خون
- ارسال سیگنال به کلیه به منظور کاهش دفع کلسیم از ادرار
- ارسال سیگنال به کلیه به منظور فعال سازی ویتامین D و جذب بهتر کلسیم در مسیر گوارش
فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید و یا بیماری های مرتبط با آن می تواند در تعادل کلسیم بدن اختلال ایجاد نماید.
چنانچه سطح کلسیم بیش از حد مورد نیاز بدن باشد فرد دچار هیپر کلسمی شده است که این شرایط ممکن است با برخی اختلالات عملکردی نظیر موارد ذیل همراه است:
- کاهش سلامت استخوان
- سنگ کلیه
- عملکرد غیر طبیعی قلب و مغز
علائم
هیپر کلسمی خفیف احتمالا با علامت خاصی همراه نیست اما موارد شدیدتر اغلب با علائم زیر بروز می یابد:
- تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار: افزایش میزان کلسیم به معنی نیاز به سخت تر کار کردن کلیه هاست در نتیجه ادرار بیشتری تولید و دفع شده و فرد با کم آبی و افزایش تشنگی مواجه می شود.
- معده درد و مشکلات هاضمه: افزایش بیش از حد میزان کلسیم می تواند به دردهای شکمی، تهوع، استفراغ و یبوست منتج شود.
- دردهای استخوانی و ضعف عضلات: هیپرکلسمی می تواند منجر به آزاد شدن بیش از حد کلسیم از استخوان شود. این فعالیت غیر طبیعی استخوان می تواند منجر به ضعف و دردهای عضلانی شود.
- سردرگمی، بی حالی و خستگی: هایپر کلسمی با تاثیر بر مغز می تواند منجر به ایجاد این علائم شود.
- اضطراب و افسردگی: هایپر کلسمی می تواند بر سلامت روان نیز تاثیرگذار باشد.
- افزایش فشار خون و ضربان قلب نامنظم: افزایش سطح کلسیم می تواند فشار خون را افزایش داده، در پالس های الکتریکی قلب اختلال ایجاد کرده و در نهایت به تغییر ضربان قلب بیانجامد.
علل
برخی عوامل و شرایط می تواند منجر به ایجاد هیپر کلسمی شوند. این عوامل عبارتند از:
- فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید: غده پاراتیروئید سطح کلسیم را کنترل می کنند. چنانچه این غدد بیش از حد کار کنند هیپرکلسمی ایجاد می شود. داشتن غدد پاراتیروئیدی با فعالیت بیش از حد هیپرپاراتیروئیدیسم نامیده می شود که این وضعیت می تواند یکی از دلایل متداول هیپرکلسمی باشد. هیپرپاراتیروئیدیسم معمولا در افرادی با سنین ۵۰ تا ۷۰ سال تشخیص داده می شود که این میزان در زنان ۳ برابر بیش از مردان است.
- مصرف بیش از حد ویتامین D: ویتامین D موجب جذب کلسیم در روده می شود. پس از جذب، کلسیم به جریان خون وارد می شود. معمولا تنها ۲۰-۱۰% از کلسیم از طریق رژیم غذایی جذب شده و مابقی از طریق مدفوع دفع می شود با این حال مقادیر بالای ویتامین D با افزایش جذب کلسیم منجر به ایجاد هیپرکلسمی می شود.
- بیماری: برخی بیماری ها می توانند باعث افزایش سطح کلسیم شوند این بیماری ها عبارتند از:
- توبرکلوزیس
- سارکوئیدوز
- بیماری های تیروئید
- بیماری های مزمن کلیوی
- بیماری های غده آدرنال
- عفونت قارچی شدید
- بعضی سرطان ها
- کم تحرکی: افرادی که برای طولانی مدت قادر به حرکت نیستند ممکن است در معرض ریسک هیپرکلسمی قرار گیرند. هرچه فعالیت استخوان ها کمتر باشد کلسیم بیشتری از این بافت به خون آزاد شده و استحکام استخوان کاهش می یابد.
- کم آبی شدید: افرادی که با کم آبی شدید مواجهند غلظت بالای کلسیم در خون را تجربه می کنند که می تواند به هیپرکلسمی بیانجامد. با این حال این عدم تعادل در صورت هیدراته شدن مناسب بدن فرد قابل اصلاح است.
- داروها: برخی داروها باعث تحریک غدد پاراتیروئید می شوند که نهایتا منجر به هیپرکلسمی می شوند. برای مثال داروی لیتیم که در درمان اختلال دو قطبی استفاده می شود می تواند باعث افزایش کلسیم خون شود.
عوارض
عدم درمان مناسب هیپرکلسمی می تواند با ایجاد برخی بیماری ها مرتبط باشند این موارد عبارتند از:
- پوکی استخوان: با گذشت زمان ممکن است استخوان ها مقادیر بیشتری کلسیم به خون آزاد کنند این شرایط می تواند به مروز از تراکم استخوان کاسته و منجر به پوکی استخوان شود.
مبتلایان به پوکی استخوان بیشتر در معرض موارد ذیل می باشند:
- شکستگی استخوان
- ناتوانی قابل توجه
- بی تحرکی طولانی مدت
- انحنای ستون فقرات
- کوتاهتر شدن قد به مرور زمان
- سنگ کلیه: مبتلایان به هیپرکلسمی بیشتر در معرض ایجاد کریستال های کلسیمی در کلیه هستند. این کریستال ها در نهایت منجر به سنگ کلیه می شوند که اغلب بسیار دردناک بوده و موجب آسیب به کلیه می شوند.
- نارسایی کلیوی: با گذشت زمان هیپرکلسمی شدید می تواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد صحیح کلیه ها شود. کلیه ها ممکن است در پاکسازی خون، تولید ادرار و دفع موثر مایعات از بدن با مشکل مواجه شوند که این موارد به عنوان نارسایی کلیوی شناخته می شود.
- مشکل در سیستم عصبی: هیپرکلسمی شدید در صورت عدم درمان می تواند به اختلالات سیستم اعصاب منجر شود از جمله این اثرات احتمالی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گیجی
- خستگی
- ضع
- فراموشی
- ضربان قلب نامنظم: ضربان قلب از طریق سیگنال های الکتریکی ایجاد می شود که کلسیم نقش مهمی در تنظیم این فرایند دارد. ازدیاد بیش از حد کلسیم می تواند در ایجاد ضربان قلب نامنظم موثر باشد.
تشخیص
در صورت مشاهده علائم هیپرکلسمی باید به پزشک مراجعه شود. انجام یک آزمایش خون ساده می تواند سطح کلسیم شما را مشخص کند. از آنجا که در بسیاری از موارد هیپرکلسمی(به ویژه هیپرکلسمی خفیف) با علائم ذکر شده بروز نمی یابد بهترین روش تشخیص، انجام آزمایش سنجش میزان کلسیم خون است.
آزمایشگاه تخصصی ماهان ارومیه
آزمایشگاه ماهان فرهنگیان یکی از مراکز آزمایشگاهی پیشرفته و متمایز استان است که با در اختیار داشتن مجموعه بی‌نظیری از تجهیزات مدرن آزمایشگاهی، بکارگیری پرسنل فنی متخصص و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی و بین‌المللی در درمانگاه فرهنگیان واقع در خیابان کاشانی ارومیه در خدمت شهروندان گرامی و شهرهای همجوار قرار گرفته است.