از این آزمایش ها برای تشخیص آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود

تشخیص آرتریت روماتوئید (RA) ممکن است دشوار باشد، زیرا هیچ آزمایشی نمی‌تواند وجود آن را ثابت کند. به‌همین دلیل، تشخیص بیماری بر اساس چندین عامل صورت می‌گیرد.

پزشک علاوه‌بر گرفتن سابقه پزشکی و انجام معاینه فیزیکی، چندین آزمایش خون و تصویربرداری برای تعیین وجود یا عدم‌وجود بیماری تجویز می‌کند.

آزمایش خون می‌تواند وجود التهاب در بدن را نشان دهد. همچنین آنتی‌بادی‌های ساخته‌شده‌ی مرتبط با RA را بررسی می‌کند.

تست‌های خون شامل موارد زیر است:

• آزمایش فاکتور روماتوئید (RF)
• آزمایش آنتی‌بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی (Anti-CCP)
• آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR)
• آزمایش پروتئین واکنشی C (CRP)
• آزمایش آنتی‌بادی ضدهسته‌ای (ANA)
• آزمایش شمارش کامل خون (CBC)

آرتریت روماتوئید چیست؟

در این بیماری، سیستم ایمنی به بافت‌ها و سلول‌های خود حمله می‌کند. معمولاً آرتریت روماتوئید به مفاصل آسیب می‌رساند اما می‌تواند سایر قسمت‌های بدن مانند چشم‌ها، قلب یا ریه را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد. آرتریت روماتوئید سبب التهاب در مفاصلِ مچ دست، دست‌ها، زانوها و مچ پا می‌شود.

علائم بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ اما علائم اولیه RA شامل درد و حساسیت در مفاصل است. باگذشت زمان، علائم ممکن است بدتر شوند و به قرمزی، سفتی و تورم تبدیل شوند. برخی از افراد نیز تب و خستگی کمی دارند.

علت دقیق RA مشخص نیست، اما عوامل متعددی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. این بیماری بیشتر در افراد مسن و خانم‌ها رخ می‌دهد. سیگارکشیدن و اضافه‌وزن نیز خطر ابتلا به RA را افزایش می‌دهد.

آزمایش فاکتور روماتوئید (RF)

فاکتور روماتوئید (RF) نوعی آنتی‌بادی یا پروتئین خونی است که سیستم ایمنی بدن می‌سازد. در اثر حمله سیستم ایمنی به بافت‌ها و سلول‌های سالم بدن از طریق فاکتور روماتوئید، التهاب ایجاد می‌شود. اندازه‌گیری RF با آزمایش خون امکان‌پذیر است.

از آنجایی که حدود ۸۰ درصد از بزرگسالان مبتلا به آرتریت روماتوئید، فاکتور روماتوئید را دارند، این یک آزمایش خون رایج برای تشخیص بیماری است. با این حال، آزمایش خون RF‌ به‌تنهایی برای تشخیص کافی نیست، زیرا ممکن است بدون RF در خون خود، RA داشته‌باشید. علاوه‌بر‌این، برخی افراد به دلیل شرایط دیگر غیر از RA، آزمایش خون RF مثبت دارند.

قبل از آزمایش خون نیازی به آمادگی خاصی ندارید. در طول آزمایش خون RF، تکنسین آزمایشگاه خون را از رگ می‌گیرد و در یک ویال می‌ریزد. سپس نمونه برای وجود فاکتور روماتوئید بررسی می‌شود. آزمایش خون یک روش کم‌خطر است که عوارض جانبی جدی ندارد.

تفسیر نتایج

مثبت‌بودن آزمایش خون RF به این معنی‌ است که فاکتور روماتوئید در بدن وجود دارد. این نتیجه نشان می‌دهد که ممکن است RA‌ یا بیماری خود ایمنی دیگری وجود داشته‌باشد.

آزمایش خون RF مثبت تشخیص قطعی برای RA نیست. منفی بودن آزمایش خون RF به‌طور خودکار به‌این معنی نیست که شما RA ندارید. برخی از افراد مبتلا به RA آزمایش خون RF منفی دارند. پزشک آزمایش‌های بیشتر را قبل از تشخیص RA تجویز می‌کند.

آزمایش آنتی‌بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی (Anti-CCP)

آنتی‌بادی ضد پپتید سیترولینه حلقوی در خون یافت شده و با آزمایش خون قابل‌اندازه‌گیری است. نام‌های دیگر آن عبارت‌اند از آنتی‌بادی سیترولین، آنتی‌بادی پپتید سیترولینه حلقوی، آنتی‌بادی پپتید ضد سیترولینه و ACPA. مشابه فاکتور روماتوئید، ضد CCP به‌عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن، با حمله به سلول‌های سالم بدن باعث التهاب می‌شود.

حدود ۷۵ درصد از بزرگسالان مبتلا به آرتریت روماتوئید آنتی‌بادی ضد پپتیدهای سیترولینه حلقوی در خون خود دارند. به‌ندرت فرد سالم از نظر RA، به ضد CCP مبتلا است. پزشک ممکن است آزمایش ضد CPP را به‌همراه آزمایش خون فاکتور روماتوئید در طول فرایند تشخیص RA تجویز کند. اگر هر دو آنتی‌بادی مثبت باشد، احتمال مبتلا بودن به RA هست.

برای آزمایش خون ضد CCP از ورید خون‌گرفته می‌شود. نمونه خون از نظر وجود یا عدم‌وجود آنتی‌بادی ضد سیترولینه حلقوی بررسی می‌شود. آزمایش خون ضد CCP یک روش کم‌خطر است و هیچ عارضه‌ای ندارد.

تفسیر نتایج

آزمایش خون آنتی بادی ضد سیترولینه حلقوی مثبت به‌معنی وجود این آنتی‌بادی‌ها در خون است که ممکن است به RA مبتلا باشید. آزمایش خون ضد CCP منفی به این معنی است که در خون این آنتی‌بادی‌ها وجود ندارد؛ اما ممکن است به RA مبتلا باشید.

مثبت بودن آزمایش ضد CCP و RF نشان می‌دهد که احتمال ابتلا به RA وجود دارد. یک آزمایش خون ضد CCP مثبت و آزمایش خون RF منفی نشان می‌دهد که ممکن است در مراحل اولیه بیماری باشید یا در آینده به آن مبتلا خواهید شد. منفی بودن آزمایش خون ضد CCP و RF به این معنی است که ممکن است RA نداشته‌باشید. باتوجه‌به شرایط بیمار، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را تجویز کند.

آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR)

اریتروسیت‌ها همان گلبول‌های قرمز هستند. آزمایش سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) نوعی آزمایش خون است که سرعت رسوب گلبول‌های قرمز خون در لوله آزمایش را اندازه‌گیری می‌کند. اگر گلبول‌های قرمز خون به‌سرعت ته‌نشین شوند، ممکن است در بدن خود التهاب داشته باشید. التهاب می‌تواند باعث جمع‌شدن گلبول‌های قرمز در کنار هم شوند که این امر باعث می‌شود آن‌ها راحت‌تر در لوله آزمایش رسوب کنند.

نام‌های دیگر این آزمایش عبارت‌اند از سرعت SED و سرعت رسوب Westergren. آزمایش خون ESR می‌تواند وجود التهاب ناشی از بیماری خودایمنی مثل RA را نشان دهد. بااین‌حال، سرعت رسوب گلبول‌های قرمز تشخیص قطعی برای RA را ارائه نمی‌دهد؛ زیرا سایر شرایط می‌توانند باعث التهاب در بدن شوند.

برای این آزمایش نمونه خون از ورید گرفته می‌شود سپس سرعت رسوب گلبول‌های قرمز در لوله آزمایش اندازه‌گیری می‌شود.

تفسیر نتایج

آزمایش ESR نمی‌تواند بیماری خاصی را تشخیص دهد. بلکه فقط وجود التهاب در بدن را نشان می‌دهد.

سرعت رسوب بالا گلبول‌های قرمز به این معنی است که در بدن التهاب بیشتری وجود دارد و ممکن است یک بیماری خودایمنی، عفونت یا سرطان داشته باشید. افزایش متوسط در ESR می‌تواند به کم‌خونی، قاعدگی یا بارداری مربوط باشد. ESR طبیعی نشان‌دهنده‌ی حذف التهاب به‌ویژه التهاب مزمن است.

اگر نتیجه آزمایش خون ESR بالا یا متوسط باشد، ممکن است پزشک برای تشخیص، آزمایش‌های بیشتری را تجویز کند. آزمایش ESR به‌تنهایی برای تشخیص RA انجام نمی‌شود.

آزمایش پروتئین واکنشی C (CRP)

در کبد پروتئین واکنشی C ساخته می‌شود. هنگامی که التهاب در بدن وجود دارد، سطح CRP افزایش می‌یابد. اندازه‌گیری سطح CRP با آزمایش خون امکان‌پذیر است. مشابه آزمایش ESR، CRP نمی‌تواند به‌طورقطعی RA یا یک بیماری خودایمنی دیگر را تشخیص دهد. از این آزمایش برای تعیین وجود التهاب در بدن و انجام آزمایش‌های اضافی استفاده می‌شود.

در طول آزمایش CRP، نمونه خون از ورید گرفته می‌شود. این آزمایش به آمادگی قبلی خاصی نیاز ندارد. یک روش کم‌خطر و بدون عارضه است.

تفسیر نتایج

آزمایش خون پروتئین واکنشی C بالا نشان می‌دهد که در بدن التهاب وجود دارد. CRP کم به این معنی است که احتمال التهاب در بدن کمتر است.

اگر نتیجه آزمایش CRP مثبت باشد، به‌این معنی نیست که مبتلا به RA هستید؛ بلکه ممکن است عفونت یا بیماری التهابی داشته‌باشید. اضافه‌وزن، سیگارکشیدن و ورزش‌نکردن می‌تواند منجر به سطوح بالای پروتئین واکنشی C شود. در صورت مثبت‌بودن نتایج، پزشک آزمایش‌های بیشتر را تجویز می‌کند.

آزمایش آنتی‌بادی ضدهسته‌ای (ANA)

آنتی‌بادی ضدهسته‌ای (ANA) پروتئینی است که سیستم ایمنی بدن می‌سازد. به دلیل اینکه به هسته سلول حمله می‌کند، ضد هسته‌ای نام گرفته‌است. آنتی‌بادی‌های ضدهسته‌ای می‌توانند به بافت‌ها و سلول‌های سالم بدن آسیب بزنند. آزمایش ANA آنتی‌بادی‌های ضدهسته‌ای در خون را اندازه‌گیری می‌کند تا وجود اختلال خودایمنی مشخص شود.

آزمایش خون آنتی‌بادی ضدهسته‌ای نمی‌تواند به‌تنهایی بیماری خاصی مانند RA را تشخیص دهد. بااین‌حال، پزشک آزمایش ANA را برای بررسی سایر بیماری‌های خودایمنی که می‌توانند منجر به آرتریت شوند؛ مانند لوپوس، تجویز می‌کند. پس به این صورت به تشخیص بیماری کمک می‌کند.

برای این آزمایش نیاز به آمادگی قبلی نیست و نمونه خون از ورید گرفته می‌شود.

تفسیر نتایج

مثبت بودن آزمایش ANA به‌معنی وجود آنتی‌بادی‌های ضدهسته‌ای در خون است. آزمایش ANA منفی نشان می‌دهد که این آنتی‌بادی‌ها را ندارید. آزمایش مثبت تشخیص قطعی RA نیست؛ زیرا ممکن است به‌دلیل وجود یک بیماری خودایمنی دیگر یا عفونت باشد. پزشک برای تشخیص RA آزمایش‌های دیگر را تجویز می‌کند.

آزمایش شمارش کامل خون (CBC)

شمارش کامل خون (CBC) آزمایشی است که انواع مختلف سلول‌های خون را بررسی می‌کند. پزشک ممکن است آزمایش CBC با شمارش افتراقی و پلاکتی را در طول فرایند تشخیص RA برای بررسی وجود التهاب یا سایر مشکلات تجویز کند.

آزمایش CBC می‌تواند موارد زیر را اندازه‌گیری کند:

• گلبول‌های سفید خون
• گلبول‌های قرمز خون
• هماتوکریت (درصد گلبول‌های قرمز در خون)
• هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز که حامل اکسیژن است)
• پلاکت‌ها (اجزایی که به لخته شدن خون کمک می‌کنند)

برای این آزمایش نمونه خون از ورید گرفته می‌شود. آزمایش CBC تشخیص قطعی برای RA نیست.

تفسیر نتایج

از طریق آزمایش CBC اجزای مختلف خون اندازه‌گیری می‌شود، اما همه‌ی آن‌ها مربوط به RA نیستند. تعداد کم گلبول‌های سفید خون می‌تواند نشان‌دهنده‌ی بیماری خودایمنی، سرطان یا مشکلات مغز استخوان باشد. تعداد بالای گلبول‌های سفید خون می‌تواند به معنی عفونت یا التهاب باشد.

تعداد بالای گلبول‌های سفید خون می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ابتلا به بیماری‌هایی مانند RA نیز باشد، اما این یک تشخیص قطعی نیست. پزشک آزمایش‌های دیگری را تجویز خواهد کرد.

آزمایش‌های دیگر

پزشک ممکن است در طول فرایند تشخیص برای بررسی مفاصل، تصویربرداری با اشعه ایکس، رزونانس مغناطیسی (MRI) یا اسکن اولتراسوند را تجویز کند. پس از تشخیص، ممکن است برای پیگیری روند درمان، تصویربرداری‌ تجویز شود.

پزشک ممکن است برای اطلاع از وجود سایر بیماری‌های خودایمنی، آزمایش‌های دیگری را تجویز کند و یا به‌دلیل علائم یا سابقه پزشکی، وجود سایر بیماری‌ها را نیز بررسی کند.

از این آزمایش‌ها می‌توان به‌موارد زیر اشاره کرد:

• آزماش اسید‌اوریک برای رد نقرس
• آزمایش سرولوژیک (تست آنتی‌بادی) برای پاروویروس انسانی B19، ویروس هپاتیتB (HBV)، ویروس هپاتیتC  (HCV) و بیماری لایم
• آزمایش پنل متابولیک جامع برای بررسی عملکرد گلوکز، کبد و کلیه
• تست ژنتیکی تایپ HLA برای بررسی خطر ابتلا به شرایط مشابه RA
• آزمایش کراتین کیناز (CK) برای بررسی آسیب عضلانی
• آزمایش خون کامل برای اندازه‌گیری پروتئین‌های خون مرتبط با بیماری‌های خودایمنی
• آزمایش کرایوگلوبولین برای بررسی وجود پروتئین‌های غیرطبیعی خون

آمادگی‌های لازم جهت انجام آزمایش

معمولاً قبل از آزمایش خون برای RA نیازی به آمادگی قبلی نیست و ناشتایی لازم ندارد. اگر از دارویی استفاده می‌کنید که ممکن است بر نتیجه آزمایش تأثیر بگذارد حتماً به پزشک اطلاع دهید.

لباسی بپوشید که امکان دسترسی به ناحیه آرنج برای خون‌گیری فراهم باشد. کارت شناسایی و دفترچه بیمه خود را به‌همراه داشته باشید.

یک تورنیکت (رگ‌بند) روی بازوی شما قرار داده شده و ناحیه ورید ضدعفونی می‌شود و از یک سوزن برای گرفتن خون استفاده می‌شود.

پس از خون‌گیری هیچ عارضه‌ای نخواهید‌داشت و نیازی به مراقبت بعدی نیست.

نتایج این آزمایش پس از چند ساعت تا چند روز به پزشک گزارش می‌شود.

تشخیص آرتریت روماتوئید

تنها از طریق یک آزمایش خون نمی‌توان ابتلا به RA را تشخیص قطعی داد. به‌همین دلیل، پزشک آزمایش‌های متعددی را تجویز می‌کند. همچنین علائم و سابقه پزشکی فرد بررسی می‌شود. معمولاً ترکیبی از آزمایش‌های مثبت التهاب و آنتی‌بادی‌های مرتبط با آرتریت روماتوئید را نشان می‌دهند و به پزشک در تشخیص کمک می‌کنند.