انواع کم‌خونی

انواع مختلفی از کم‌خونی وجود دارد. کم‌خونی حالتی است که در آن تعداد گلبول‌های قرمز (RBC) یا غلظت هموگلوبین در بدن کم است. هموگلوبین، نوعی پروتئین غنی از آهن در گلبول‌های قرمز است که به اکسیژن متصل می‌شود و آن را به سراسر بافت‌های بدن منتقل می‌کند.

کم‌خونی ممکن است به علت سوء‌تغذیه، از دست دادن خون یا بیماری‌های مزمن اتفاق بیفتد. کم‌خونی ناشی از بیماری مزمن نوع خاصی از کم‌خونی همراه با التهاب است. کم‌خونی یا آنمی در افراد مبتلا به آرتریت التهابی مانند آرتریت روماتوئید (RA) شایع است.

انواع کم‌خونی را می‌توان با آزمایش‌های تشخیصی مانند شمارش کامل خون از یک‌دیگر تمایز و درمان متناسب با نوع کم‌خونی را پیشنهاد داد.

علائم کم‌خونی

علائم رایج مرتبط با کم‌خونی شامل خستگی، تنگی‌نفس، سرگیجه، ضربان قلب سریع، سردرد، احساس سرما و رنگ‌پریدگی یا زردی پوست هستند.

ممکن است چندین علائم هم‌زمان با هم نمایان شوند و یا حتی ممکن است فرد شاهد هیچ علامتی از کم‌خونی در خود نباشد.

اغلب، وجود کم‌خونی با آزمایش خون مشخص می‌شود، به‌خصوص اگر کم‌خونی خفیف باشد.

انواع کم‌خونی

• کم‌خونی ناشی از فقر آهن: شایع‌ترین نوع کم‌خونی، کم‌خونی میکروسیتیک (گلبول‌های قرمز کوچک) است که در آن مقدار کافی آهن برای تولید مقادیر طبیعی گلبول‌های قرمز وجود ندارد. به‌طور معمول، کم‌خونی ناشی از فقر آهن به دلیل از دست دادن خون یا کاهش جذب آهن رخ می‌دهد.

• کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین: سطوح پایین ویتامین B12 یا فولیک‌اسید در بدن باعث کم‌خونی ماکروسیتیک (بزرگ شدن RBC) و تعداد کمِ گلبول‌های قرمز می‌شود. کمبود ویتامین B12 اغلب زمانی ایجاد می‌شود که این ویتامین به‌خوبی جذب نشود. کم‌خونی پرنیشیوز یکی از علل کمبود ویتامین B12 است.

• کم‌خونی آپلاستیک: این نوع نادر کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که بدن تولید تعداد کافی گلبول قرمز را متوقف کند. عفونت‌های ویروسی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی، بیماری‌های خودایمنی و برخی داروها از دلایل ایجاد این بیماری هستند.

• کم‌خونی همولیتیک: تجزیه‌ی غیرطبیعی گلبول‌های قرمز در جریان خون یا طحال معمولاً با کم‌خونی داسی‌شکل همراه است. از علل دیگر می‌توان به دریچه‌ی مصنوعی قلب، عفونت یا بیماری خودایمنی اشاره کرد.
• کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن: سرطان، بیماری کلیوی، بیماری کبد، بیماری تیروئید و RA می‌تواند در تولید گلبول‌های قرمز خون اختلال ایجاد کند.

کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن در مقایسه با کم‌خونی ناشی از فقر آهن

بیماری التهابی مزمن می‌تواند باعث کمبود آهن و کم‌خونی ناشی از بیماری مزمن شود. به‌عنوان مثال، افرادی که آرتریت دارند، اغلب یک داروی ضد‌التهابی غیراستروئیدی (NSAID) را به‌عنوان بخشی از درمان خود مصرف می‌کنند. NSAIDها با افزایش خطر خون‌ریزی گوارشی مرتبط هستند. اگر فرد مشکوک به خون‌ریزی باشد، باید فوری منشاء آن شناسایی شود.

 کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن

کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن می‌تواند پایدار باشد. به‌طور کلی، سطح هموگلوبین کمی پایین‌تر از محدوده‌ی طبیعی بوده و کمتر از ۵/۹ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر نیست.

با کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن، متابولیسم آهن تغییر می‌کند. با آغاز التهاب توسط سیستم ایمنی، آهن کمتری جذب بدن می‌شود. آهن آزاد در بدن در سلول‌های کبد ذخیره می‌شود و سطح فریتین در سرم افزایش می‌یابد.

هم در کم‌خونی ناشی از فقر آهن و هم در کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن، آهن سرم پایین است، اما تفاوت‌هایی در آزمایش خون وجود دارد که می‌تواند به تشخیص شرایط کمک کند.

آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC): ترانسفرین، پروتئینی است که آهن را حمل می‌کند و در کم‌خونی فقر آهن افزایش می‌یابد که نشان‌دهنده‌ی این است که بدن به آهن بیشتری نیاز دارد. TIBC، اندازه‌گیری غیرمستقیم ترانسفرین را انجام می‌دهد. معمولاً زمانی که ذخایر آهن کاهش می‌یابد، بالا و زمانی که ذخایر آهن افزایش می‌یابد، پایین است. TIBC در کم‌خونی ناشی از بیماری مزمن کم یا طبیعی است که نشان‌دهنده‌ی وجود مقدار کافی آهن است اما این آهن به‌راحتی در دسترس نیست. در کم‌خونی فقر آهن، TIBC به‌طور معمول بالا است، اغلب بیش از ۴۰۰ میکروگرم بر دسی‌لیتر است، زیرا ذخایر آهن کم است.

فریتین سرم: این پروتئین حاوی آهن بوده و در کم‌خونی ناشی از فقر آهن کم است. در صورت وجود التهاب می‌توان فریتین را افزایش داد. در برخی از بیماری‌های مزمن، فریتین سرم ممکن است به سطوح طبیعی افزایش یابد، حتی اگر کم‌خونی فقر آهن وجود داشته باشد.

آزمایش گیرنده‌ی ترانسفرین سرم: در کم‌خونی فقر آهن، گیرنده‌ی ترانسفرین سرم بالا خواهد بود. در کم‌خونی بیماری مزمن، گیرنده ترانسفرین سرم معمولاً کم یا نرمال است.

کم‌خونی ناشی از بیماری مزمن با مکمل آهن درمان نمی‌شود. آهن اضافی بسته‌به بیماری مزمن زمینه‌ای می‌تواند مضر باشد. با این حال، مکمل آهن ممکن است در کم‌خونی فقر آهن تجویز شود.