آنچه لازم است در مورد پیوند اعضا بدانید

بسیاری از افراد به دلیل مشکلات ژنتیکی مانند بیماری کلیه پلی‌کیستیک، فیبروز سیستیک و یا نقص مادرزادی قلبی به پیوند اعضا نیاز دارند.

عفونت‌هایی از قبیل هپاتیت، صدمات جسمانی به اندام‌های بدن و آسیب‌های ناشی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت نیز ممکن است فرد را نیازمند پیوند اعضا کنند.

روند پیوند اعضا برای هر اندام کمی متفاوت است، اما وجود تطابق بین اهداکننده و گیرنده برای تمامی انواع پیوندها امری ضروری است.

پیوند اعضا در بیشتر موارد زندگی گیرندۀ عضو را نجات داده و زندگی جدیدی به وی هدیه می‌کند.

اما باید توجه داشت که عمل پیوند عضو، یک جراحی اساسی است که خطرات و مشکلات خاص خود مانند احتمال رد عضو پیوندی را به همراه دارد. دقیقاً به همین خاطر است که شما و عزیزان‌تان باید اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید.

نمایی کلی از پیوند اعضا

۹ نوع پیوند عضو در بیشتر کشورها انجام می‌شود. پیوند اعضا برای کلیه، لوزالمعده، کبد، قلب، ریه و روده انجام می‌شود. در حال حاضر، آلوگرافت کامپوزیت واسکولاریزه (VCA) برای صورت و دست نیز امکان‌پذیر است. در برخی موارد نیز پیوند به صورت مضاعف (دوتایی) انجام می‌شود؛ مانند پیوند کلیه-پانکراس یا پیوند قلب-ریه.

پیوند کلیه رایج‌‌ترین نوع پیوند عضو است. پیوند عضوی که از سایر عضوها به میزان کمتری رایج می‌باشد، پیوند روده است.

بسته به اندام مورد نیاز، گیرنده و اهدا کننده بر اساس چندین ویژگی از جمله گروه خونی و اندازۀ اندام تطبیق داده می‌شوند. هم‌‌چنین این موارد نیز در نظر گرفته می‌شوند: مدت زمانی که گیرنده در لیست انتظار بوده است، میزان وخامت بیماریِ گیرنده و فاصله مکانی اهدا کننده و گیرنده.

نتایج مورد انتظار

در بیشتر موارد، در صورت عدم پیوند عضو، فرد می‌میرد.

در سایر موارد، پیوند عضو کیفیت زندگی فرد را بهبود می‌بخشد؛ به عنوان مثال، بیمار را از انجام دیالیز بی‌نیاز می‌کند یا با پیوند قرنیه، بینایی وی بازیابی می‌شود.

از آنجا که افرادی که به نیازمند اندام پیوندی هستند، معمولاً بیماری‌های بسیار جدی دارند، ممکن است قبل از انجام پیوند بسیار بیمار باشند.

روند پیوند زمانی آغاز می‌شود که پزشک فردی را در لیست پیوند اعضا قرار دهد. برای این کار پزشک باید فرد را معاینه کند، نوعی بیماری جدی تشخیص دهد و نتیجه‌گیری کند که شخص، کاندیدای مناسبی برای پیوند عضو است.

پیوند اعضا، فرآیندی پیچیده است که نیازمند مطابقت بالا بین گیرنده و اهدا‌کننده است. به عنوان مثال، اهداکننده و گیرنده باید دارای گروه‌های خونی سازگار باشند.

بسته به اندامی که قرار است پیوند زده شود، عوامل دیگری نیز ممکن است در نظر گرفته شوند. به عنوان مثال، اهدا‌کنندگان کلیه و گیرندگان آن‌ها باید آنتی‌بادی‌های سازگار و اندازه‌های بدنی مشابه داشته باشند.

هنگامی که فردی به ابتدای لیست انتظار رسید و اهدا‌کننده‌ای همسان در دسترس قرار گرفت، پیوند عضو انجام می‌شود.

وقتی عضوی در دسترس است، شخصی گیرنده باید سریعاً به تماس پزشک خود پاسخ دهد. در عرض چند ساعت بعد از این تماس ممکن است جراحی رخ دهد؛ زیرا اعضای بدن نمی‌توانند برای مدت طولانی در خارج از بدن زنده بمانند.

پس از پیوند عضو، گیرنده باید چند روز در بیمارستان بستری باشد تا پزشکان، وضعیت او را کنترل کنند. طول مدت بستری در بیمارستان به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله میزان موفقیت‌آمیز بودن جراحی و وضعیت کلی سلامتی گیرنده عضو.

وضعیت گیرندگانی که پس از دریافت عضو بیمار می‌شوند، می‌تواند به شدت وخیم شود. حتی ممکن است بدن آن‌ها، عضو جدید را نپذیرد؛ بنابراین مراجعه به پزشک، در صورت بروز هرگونه علائم عفونت مانند تب مهم است.

گیرندگان عضو برای برخورداری از سلامتی طولانی‌مدت، باید از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن و هم‌چنین انواع دیگری از داروها استفاده کنند. این داروها با تضعیف سیستم ایمنی بدن (که توانایی مقابله با عفونت‌هایی مانند آنفولانزا را کاهش می‌دهد)، از رد عضو پیوندی جلوگیری می‌کنند؛ بنابراین جلوگیری از عفونت برای گیرندۀ عضو، امری مهم است.

یافتن اهداکنندۀ عضو

برای افرادی که به دریافت عضو نیاز دارند، ممکن است یافتن اهدا‌کننده هفته‌ها، ماه‌ها یا بیشتر طول بکشد. برای به دست‌آوردن عضو دو راه قانونی وجود دارد:

• فرد می‌تواند منتظر بماند تا اهدا‌کننده‌ای در لیست پیوند قرار گیرد.
• خود شخص می‌تواند اقدام به یافتن اهدا‌کننده (معمولاً یکی از اعضای خانواده یا دوستان فردی است که نیاز به پیوند دارد) کند. برخی از افراد مایل به اهدای عضو به افرادی هستند که همدیگر را نمی‌شناسند. حتی برخی از افراد با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، رادیو یا بیلبوردهای تبلیغاتی برای اهداکنندگان تبلیغ می‌کنند.

۲ نوع اهداکننده وجود دارد:

• اهداکنندگان زنده می‌توانند کلیه، ریه، بخشی از پانکراس، کبد یا روده را اهدا کنند. آن‌ها باید از سلامتی مناسبی برخوردار باشند.
• اهدا‌کنندگان مرگ مغزی می‌توانند دو کلیه، دو ریه، قلب، پانکراس، قرنیه و روده را اهدا کنند. هم‌چنین ممکن است بافت‌های بدن‌شان مانند دریچه‌های قلب، تاندون‌ها یا پوست نیز قابل اهدا باشد.

مزایا

مزایای پیوند اعضا، به عضوی که شخص دریافت می‌کند بستگی دارد. برخی از مزایا ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• بی‌نیاز شدن از اقدامات پزشکی مانند دیالیز
• زندگی طولانی‌تر
• داشتن زندگی سالم یا همراه با درد کمتر
• کیفیت زندگی بهتر؛ مثل زمانی که با پیوند قرنیه، بینایی فرد بازیابی می‌شود.
• اصلاح ناتوانی‌های مادرزادی که زندگی فرد را به خطر می‌اندازند.
• مدت زمان بستری کمتر در بیمارستان، نیاز به جراحی کمتر یا مصرف داروهای کمتر.

خطرات

تقریباً برای همۀ گیرندگان عضو، مزایا بسیار بیشتر از خطرات هستند.

بیشتر افرادی که به پیوند عضو احتیاج دارند، بدون انجام پیوند می‌میرند یا عمر بسیار کوتاه‌تری دارند. با این حال، پیوند عضو جزو جراحی‌های پرخطر است؛ خصوصاً این که کسانی که اغلب به پیوند عضو نیاز دارند، بسیار بیمار هستند.

برخی از خطرات مرتبط با جراحی پیوند عضو بر اساس منابع معتبر عبارتند از:

• عوارض مربوط به استفاده از داروهای بیهوشی، از جمله مرگ.
• خون‌ریزی یا سایر عوارض حین عمل
• عوارض پس از عمل جراحی مانند عفونت
• خطر عفونت و بیماری‌های دیگر به دلیل مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی یا سایر داروهای مرتبط با پیوند
• رد عضو
• نارسایی عضو پیوندی

دورنمای وضعیت گیرندۀ عضو

دورنمای وضعیت گیرندۀ عضو، به عضوی که دریافت می‌کند، علت پیوند، سن، سلامت کلی و سایر عوامل بستگی دارد.

برخی از افراد ممکن است نیاز به پیوند عضو مجدد داشته باشند. به عنوان مثال، ممکن است یک گیرندۀ بسیار جوان کلیه دچار چنین وضعیتی شود. سایر افراد ممکن است بدون نیاز به پیوند عضو مجدد، عمری طولانی داشته باشند.

با این حال، بیشتر افراد به مراقبت‌های پزشکی مداوم نیاز داشته و باید به مصرف داروهای ضد رد پیوند ادامه دهند.

گفتگو با پزشک در مورد خطرات و مزایای پیوند اعضا، امری بسیار حیاتی است. از آنجا که سبک زندگی به طور مستقیم بر سلامت اعضای بدن، از جمله اندام‌های پیوندی تأثیر می‌گذارد، گیرندگان عضو باید با پزشک خود صحبت کنند تا در مورد چگونگی افزایش طول عمر و محافظت از اندام پیوندی، اطلاعات لازم را کسب کنند.